291 440
redigeringer
utfasing av navigasjonsmal
(idag - (omskrivning - ordet bør ikke brukes i et leksikon for morgendagen)) |
(utfasing av navigasjonsmal) |
||
| (16 mellomliggende versjoner av 7 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{Infoboks kommune | {{Infoboks kommune | ||
| målform2 = nn | |||
| bgfarge = | | bgfarge = | ||
| navn = Tingvoll | | navn = Tingvoll | ||
| Linje 8: | Linje 9: | ||
| kommunenummer = 1560 | | kommunenummer = 1560 | ||
| fylke = [[Møre og Romsdal]] | | fylke = [[Møre og Romsdal]] | ||
| administrasjonssenter = [[Tingvoll]] | | administrasjonssenter = [[Tingvoll]] | ||
<!--befolkningstall, -år og kommuneareal hentes fra sentral liste og oppdateres automatisk!--> | |||
| grunnlagt = | |||
| sammenslåing = | |||
| fradeling = | |||
| målform = nøytral | | målform = nøytral | ||
| url = www.tingvoll.kommune.no | | url = www.tingvoll.kommune.no | ||
| annet = | | annet = | ||
}} | }} | ||
[[image:Tingvollfjorden2-Norway.jpg|thumb|right|Landskap ved Tingvollfjorden. {{byline|Halvard Hatlen}}]] | |||
'''[[Tingvoll kommune]]''' ligg på [[Nordmøre]] i [[Møre og Romsdal fylke]]. Kommunesenteret [[Tingvoll]] har gjeve namn til [[Tingvollhalvøya]], ei halvøy mellom [[Tingvollfjorden på Nordmøre|Tingvollfjorden]] i vest, [[Halsafjorden]] og [[Trangfjorden]] i aust og [[Freifjorden]] i nordvest. Tingvoll kommune grensar til [[Sunndal kommune]] i søraust. Elles er han omgjeven av kommunane [[Aure kommune|Aure]] i nord, [[ | <onlyinclude><includeonly>[[Fil:1560 Tingvoll komm.png|thumb|80px]]</includeonly>'''[[Tingvoll kommune]]''' ligg på [[Nordmøre]] i [[Møre og Romsdal fylke]]. Kommunesenteret [[Tingvoll]] har gjeve namn til [[Tingvollhalvøya]], ei halvøy mellom [[Tingvollfjorden på Nordmøre|Tingvollfjorden]] i vest, [[Halsafjorden]] og [[Trangfjorden]] i aust og [[Freifjorden]] i nordvest. Tingvoll kommune grensar til [[Sunndal kommune]] i søraust. Elles er han omgjeven av kommunane [[Aure kommune|Aure]] i nord, [[Heim kommune|Heim]] i nordaust, [[Surnadal kommune|Surnadal]] i aust, [[Molde kommune|Molde]] i sørvest, [[Gjemnes kommune|Gjemnes]] i vest og [[Kristiansund kommune|Kristiansund]] i nordvest. Tingvoll kommune vart mykje endra etter kommunerevisjonen i 1965. Etter denne revisjonen vart Tingvoll kommune mesta identisk med Tingvollhalvøya. | ||
Garden Tingvoll, sentralt plassert midt på halvøya, har gjeve namn til kommunen. Allereie i forhistorisk tid meiner mange at dette har vore ein sentral stad, ikkje berre for lokalsamfunnet, men for heile [[Nordmøre]]. Nordlegaste halvdelen av kommunen, [[Straumsnes]], er prega av naboskapen til [[Kristiansund]] og [[Molde]], medan den sørlege delen ligg nærmare industristaden [[Sunndalsøra]]. [[Riksveg 70]] og [[E39]] går gjennom kommunen, og det er i ferd med å utvikle seg eit nytt handelssenter på [[Aspøya]] der desse vegane møtest. [[Bergsøysundbrua]] knyter kommunen til [[Krifast]]sambandet.</onlyinclude> | Garden Tingvoll, sentralt plassert midt på halvøya, har gjeve namn til kommunen. Allereie i forhistorisk tid meiner mange at dette har vore ein sentral stad, ikkje berre for lokalsamfunnet, men for heile [[Nordmøre]]. Nordlegaste halvdelen av kommunen, [[Straumsnes]], er prega av naboskapen til [[Kristiansund]] og [[Molde]], medan den sørlege delen ligg nærmare industristaden [[Sunndalsøra]]. [[Riksveg 70]] og [[E39]] går gjennom kommunen, og det er i ferd med å utvikle seg eit nytt handelssenter på [[Aspøya (Tingvoll)|Aspøya]] der desse vegane møtest. [[Bergsøysundbrua]] knyter kommunen til [[Krifast]]sambandet.</onlyinclude> | ||
== Geografi == | == Geografi == | ||
| Linje 29: | Linje 31: | ||
Tingvollhalvøya har fleire fjelltoppar på meir enn 1 000 meter over havet. [[Smisetnebba]] er det høgaste punktet i kommunen med sine 1 175 meter over havet. I midtre del av halvøya er Høgfjellet med sine 689 moh. det høgaste. I gamle [[Straumsnes kommune|Straumsnes]] er Valfjellet med 528 moh. høgast. Men [[Magnhildberget]] helt nordlegast på halvøya er det mest karakteristiske og eit kjennemerke i [[landtoning]]a, synleg langt til havs. Bratte fjellsider som stuper rett i fjorden er karakteristisk for landskapet mange stader i Tingvoll kommune. Slike stader gjer [[landverts]] kommunikasjon vanskeleg og hemma lenge vegbygginga. | Tingvollhalvøya har fleire fjelltoppar på meir enn 1 000 meter over havet. [[Smisetnebba]] er det høgaste punktet i kommunen med sine 1 175 meter over havet. I midtre del av halvøya er Høgfjellet med sine 689 moh. det høgaste. I gamle [[Straumsnes kommune|Straumsnes]] er Valfjellet med 528 moh. høgast. Men [[Magnhildberget]] helt nordlegast på halvøya er det mest karakteristiske og eit kjennemerke i [[landtoning]]a, synleg langt til havs. Bratte fjellsider som stuper rett i fjorden er karakteristisk for landskapet mange stader i Tingvoll kommune. Slike stader gjer [[landverts]] kommunikasjon vanskeleg og hemma lenge vegbygginga. | ||
Ved Straumsnes bør tre øyar nemnast. Den største er [[Aspøya]], som ligg ytst i Tingvollfjorden. Mellom Aspøya og Straumsnes ligg ein [[poll]] med namnet [[Karihavet]]. På eine sida er Karihavet stengt av eit smalt eid, og på andre sida er det ei trong opning mot Tingvollfjorden. I [[1901]] vart [[Nålsundkanalen]] gjennom eidet opna. | Ved Straumsnes bør tre øyar nemnast. Den største er [[Aspøya (Tingvoll)|Aspøya]], som ligg ytst i Tingvollfjorden. Mellom Aspøya og Straumsnes ligg ein [[poll]] med namnet [[Karihavet]]. På eine sida er Karihavet stengt av eit smalt eid, og på andre sida er det ei trong opning mot Tingvollfjorden. I [[1901]] vart [[Nålsundkanalen]] gjennom eidet opna. | ||
Dei to andre øyane er Årsundøya og Langøya. Begge desse ligg nordom sjølve Straumsnes, mot [[Talgsjøen]]. | Dei to andre øyane er Årsundøya og Langøya. Begge desse ligg nordom sjølve Straumsnes, mot [[Talgsjøen]]. | ||
| Linje 90: | Linje 92: | ||
Austsida av Tingvollhalvøya, Torjulvågen, Vågbø og Meisingset, var knytta til austsida (eller nordsida) av fjorden. Ein del av Meisingset hørte til [[Stangvik sokn]]. Nordvestsida av Aspøya hørte til [[Frei sokn]]. | Austsida av Tingvollhalvøya, Torjulvågen, Vågbø og Meisingset, var knytta til austsida (eller nordsida) av fjorden. Ein del av Meisingset hørte til [[Stangvik sokn]]. Nordvestsida av Aspøya hørte til [[Frei sokn]]. | ||
===Frå | ===Frå sjøveg til landeveg=== | ||
Vegar og [[ferjesamband]] vart i første omgang utbygde for å supplere den sjøbaserte kommunikasjonsstrukturen som fanst frå før. Men vegane og biltrafikken førte med seg eit anna samferdselsmønster som i sin tur kom til å leie til store endringar av kommunegrensene under kommunerevisjonen i [[1960-åra]]. | Vegar og [[ferjesamband]] vart i første omgang utbygde for å supplere den sjøbaserte kommunikasjonsstrukturen som fanst frå før. Men vegane og biltrafikken førte med seg eit anna samferdselsmønster som i sin tur kom til å leie til store endringar av kommunegrensene under kommunerevisjonen i [[1960-åra]]. | ||
| Linje 104: | Linje 106: | ||
Grensene for [[Tingvoll prestegjeld]] låg til grunn for opptrekkinga av formannskapsdistriktsgrensene i [[1837]]. På den tida var det først og fremst fjorden og sjøvegen som batt saman, medan landevegen var mindre viktig. Tingvoll formannsskapsdistrikt og seinare Tingvoll kommune låg på begge sidene av Sunndalsfjorden, mens store deler av austsida av Tingvollhalvøya låg til nabokommunane der. Den delen av Tingvoll kommune som låg på sørvestsida av Sunndalsfjorden vart kalla ''Sørlandet'' eller ''Tingvoll Sørland''. I [[1866]] vart [[Straumsnes]], den ytre delen av Tingvollhalvøya, utskilt som eige formannsskapsdistrikt. | Grensene for [[Tingvoll prestegjeld]] låg til grunn for opptrekkinga av formannskapsdistriktsgrensene i [[1837]]. På den tida var det først og fremst fjorden og sjøvegen som batt saman, medan landevegen var mindre viktig. Tingvoll formannsskapsdistrikt og seinare Tingvoll kommune låg på begge sidene av Sunndalsfjorden, mens store deler av austsida av Tingvollhalvøya låg til nabokommunane der. Den delen av Tingvoll kommune som låg på sørvestsida av Sunndalsfjorden vart kalla ''Sørlandet'' eller ''Tingvoll Sørland''. I [[1866]] vart [[Straumsnes]], den ytre delen av Tingvollhalvøya, utskilt som eige formannsskapsdistrikt. | ||
Den [[1.januar]] i [[1964]] vart det store omleggingar av kommunegrensene på [[Nordmøre]]. Transporten var i stor grad lagt om til landtransport, så dei nye kommunegrensene vart trekte langs fjordane heller enn langs fjell og utmark. Den delen av Tingvoll som lå sørvest for Sunndalsfjorden vart overført til [[Gjemnes kommune]]. Til gjengjeld vart [[Straumsnes kommune]] samanslegen med Tingvoll att. I tillegg vart [[Aspøya]] overført frå [[Frei kommune]] og gardane Åsprong–Sandnes vart overført frå [[Stangvik kommune]]. | Den [[1.januar]] i [[1964]] vart det store omleggingar av kommunegrensene på [[Nordmøre]]. Transporten var i stor grad lagt om til landtransport, så dei nye kommunegrensene vart trekte langs fjordane heller enn langs fjell og utmark. Den delen av Tingvoll som lå sørvest for Sunndalsfjorden vart overført til [[Gjemnes kommune]]. Til gjengjeld vart [[Straumsnes kommune]] samanslegen med Tingvoll att. I tillegg vart [[Aspøya (Tingvoll)|Aspøya]] overført frå [[Frei kommune]] og gardane Åsprong–Sandnes vart overført frå [[Stangvik kommune]]. | ||
==Samfunn == | ==Samfunn == | ||
| Linje 149: | Linje 151: | ||
=== Museum === | === Museum === | ||
I Tingvollia ovanføre [[Tingvollvågen]] ligg [[Tingvoll museum]], som vart etablert i [[1954]] som lokalmuseum for den gamle delen av Tingvoll kommune, medan [[Straumsnes bygdemuseum]] dekkjer den tidlegare [[Straumsnes kommune]] på ytre delen av halvøya. | I Tingvollia ovanføre [[Tingvollvågen]] ligg [[Tingvoll museum]], som vart etablert i [[1954]] som lokalmuseum for den gamle delen av Tingvoll kommune, medan [[Straumsnes bygdemuseum]] dekkjer den tidlegare [[Straumsnes kommune]] på ytre delen av halvøya. I Straumsnes held også kystlaget [[Straumsnes utrorslag]] til. | ||
===Idrett=== | ===Idrett=== | ||
| Linje 171: | Linje 173: | ||
* [[Olav Trondsson]] (d. [[1478]]), erkebiskop i [[Nidaros erkebispedømme]] | * [[Olav Trondsson]] (d. [[1478]]), erkebiskop i [[Nidaros erkebispedømme]] | ||
== | == Kjelder og litteratur == | ||
* [[Fjørtoft, Magnar|Magnar Fjørtoft]]: ''Tingvoll - ut mellom fjordane lange''. Tingvoll 2002. ISBN 82-7780-045-2 | * [[Fjørtoft, Magnar|Magnar Fjørtoft]]: ''Tingvoll - ut mellom fjordane lange''. Tingvoll 2002. ISBN 82-7780-045-2 | ||
* [[Ingunn Bergheim|Bergheim, Ingunn]]: «Rimstadelva i Tingvoll og virksomheten den har skapt», i ''[[Årsskrift for Nordmøre historielag]], 1980 | * [[Ingunn Bergheim|Bergheim, Ingunn]]: «Rimstadelva i Tingvoll og virksomheten den har skapt», i ''[[Årsskrift for Nordmøre historielag]], 1980 | ||
*{{SNL-artikkel|https://snl.no/Tingvoll|Tingvoll}} | |||
== Lenkjer == | == Lenkjer == | ||
* [http://www.tingvoll.net Tingvoll.net] | *[https://tv.nrk.no/serie/rundt-neste-sving/2002/PRTY12002502 Progr. frå Tingvoll på NRK, 2002] | ||
* [http://www.bioforsk.no/okologisk Bioforsk.no] | *[http://www.tingvoll.net Tingvoll.net] | ||
* [http://www.tingvoll.vgs.no/ Tingvoll vidaregåande skole] | *[http://www.bioforsk.no/okologisk Bioforsk.no] | ||
* [http://www.tingvollbrygge.no/ Tingvoll brygge (Overnatting)] | *[http://www.tingvoll.vgs.no/ Tingvoll vidaregåande skole] | ||
* [http://www.kulturnett.no/geografisknavigering/geografisknavigering_visning.jsp?fylke=T907179&kommune=T1663023 Kultur i Tingvoll på kart] fra [[Kulturnett.no]] | *[http://www.tingvollbrygge.no/ Tingvoll brygge (Overnatting)] | ||
*[http://www.kulturnett.no/geografisknavigering/geografisknavigering_visning.jsp?fylke=T907179&kommune=T1663023 Kultur i Tingvoll på kart] fra [[Kulturnett.no]] | |||
{{ | *{{Preusfotograf|5054|Tingvoll kommune, kulturstyret}} | ||
{{wikipedia|no-tilpassa|Tingvoll}} | {{wikipedia|no-tilpassa|Tingvoll}} | ||
[[kategori:Tingvoll kommune| ]] | [[kategori:Tingvoll kommune| ]] | ||
[[kategori:Nordmøre]] | [[kategori:Nordmøre]] | ||
{{nn}} | |||