Tveiti (Bykle gnr 11): Forskjell mellom sideversjoner

| bgfarge      =  

| navn          = Tveiti

| altnavn      =  

| førstnevnt    =  

| sokn          = [[Bykle sokn|Bykle]]

| kommune      = [[Bykle kommune|Bykle]]

| gnr          = 11

| bnr          =  

| postnr        =  

}}

'''[[Tveiti (Bykle gnr 11)|Tveitegardane]]''' ligg i austenden av [[Bossvatn]] i [[Bykle kommune]]. Mot vest grensar dei mot [[Nesland (Bykle gnr 10)|Nesland]], i aust mot [[Mosdøl (Bykle gnr 13)|Mosdøl]] og i sør mot [[Holen (Bykle gnr 12)|Holen]]. Nordetter er det hei og fjell inntil dei møter [[Vatnedalen (Bykle gnr 6)|Vatnedalen]] og [[Hoslemo (Bykle gnr 4-5)|Hoslemo]].  

</poem>

   

Såvorne tradisjonar er ofte lite å sæte på, men denne får medhald hjå arkeologane, som har berrlagt fleire tufter og dessutan to gravhaugar på Skarg. Den eine hustufta er nøye undersøkt, og arkeologen Perry Rolfsen meiner huset som har stått her «er anlagt i slutten av eldre jernalder - trolig på 500-tallet, og at det har vært bebodd gjennom yngre jernalder og sannsynligvis inn i tidlig middelalder» (Rolfsen, P.: «En fjellgård fra jernalderen i Bykle», ''Viking'' 1976, 97). Det er også funne eit par yngre tufter på Skarg, som arkeologane meiner kan vera etter dei husa som i fylgje segna skulle ha stått der fyrr dei flutte tunet åt [[Heimtveiti (Bykle gnr 11/1)|Heimtveiti]]. Når arkeologien og bygdetradisjonen stør opp om kvarandre, lyt ein tru at opplysningane står sterkt.  

Alt sett under eitt virkar det då høgst rimeleg at Skarg har vore ein stad der folk tidleg valde å slå seg ned.  

Den språklege tolkinga av namnet Skarg er vanskeleg. I den gamle gards- og ættesoga (s.220f) har [[Tarald Nomeland]] kome med eit framlegg til forklaring: «[...] ei bygdeform av substantivet ei ''skjergje'', som tyder berr flekk [...] Namnet skulle då tyde: ein stad som tånar tidleg, ein stad der det snøgt vert berrflekker, tåflekker». Men Alfred Ryningen slår fast at «denne teorien har lite føre seg», avdi «den som er noko kjend i området, vil vite at Skarg er ein av dei stadene i Nordbygdi der snøen ligg lengst om våren» I staden dreg Ryningen fram ei indogermansk rot '(s)ker(g)', som har lege til grunn for ymse ord for 'innskrumpa, magert, karrigt' og liknande, og som i norønt ville få vokalskifte til (s)kar(g). Vidare skriv han:  

   

Ei anna sak er at det ser ut til at [[Holen (Bykle gnr 12)|Holen]], som hadde ei skyld på 6 skinn, på 1500-talet låg under Tveiti. Om ein vil taka dette med i rekninga, får Tveiti ei gamal skyld på 2 huder, dvs. det same som Nesland.  

I [[1838-matrikkelen]] er likevel berre oppført 2 bruk. Forklaringa på dette er at oppsitjarane i Heimtveiti sidan 1795 også hadde ått Nordtveiti. Etter den nye matrikkelskylda vart Heimtveiti/Nordtveiti rekna til 2 dalar 1 ort 4 skilling, medan Ryningen vart sett til 1 dalar 3 skilling, slik at den samla skylda på garden vart 3 dalar 1 ort 7 skill. Dermed sto Tveiti 21 skilling eller omlag 7 pst. høgre i skyld enn Nesland.  

==Den udela garden ==

Torgrim Olavsson heitte ein mann. Han er den fyrste me kjenner til som me kan vera tolleg sikre på både åtte Tveiti og budde her. Forfedrane hadde også garden, og kan godt ha budd her, men utan at me kan vita visst kvar dei heldt til, men Torgrim var altså frå Tveiti. Han er nemnd i fleire brev frå 1541 og frametter. Siste venda me finn han omtala er så seint som i 1597, då han forlengst var død, men i dokumentet frå det året går det fram at far hans heitte Olav Gunnarsson, og at far hans att heitte Gunnar Roaldsson, som då lyt ha vore son av ein Roald.  

   

Vidare fortel rettsreferatet frå 1597 at [[Holen (Bykle gnr 12)|Holen]] gjekk med på handelen då Tveiti vart selt i 1541, og dette oppfattar me slik at Holen på 1500-talet var underbruk under Tveiti. Når eit såpass stort underbruk såleis kunne fylgje udela med i salet av hovudbølet, tek me det som teikn på at også Tveiti på denne tid var udela. Det var altså heile Tveiti som var på handel i 1541.  

Eit brev om eit sal av «gaarden Tvet» frå 1595, som er referert i den gamle gards- og ættesoga (65), har me vanskeleg for å få til å ha noko med Tveiti i Bykle å gjera i det heile. Det handlar om at nokre Svenkessøner overdrog det omtala «Tvet» til borna av eldste bror sin. Men, som me har freista å gjera truleg i bolken om Nesland, var Bjørgulv Nesland, som åtte Tveiti i 1597, helst son av den Tallak Salmundsson som selde Tveiti til far sin i 1541, som me har fortalt om ovanfor (Tallak må då i neste omgang ha overteke garden på nytt lag etter at faren var borte.) Me kan då ikkje oppfatte det annleis enn at det omtala brevet frå 1595 lyt gjelde ein Tveit- eller Tveitengard i ei heilt anna bygd, kanskje helst [[Tveit (Bygland)|Tveit]] i [[Bygland kommune|Bygland]], der ein finn namnet Svenke i seinare tid.  

Som det vil ha gått fram har me dei fyrste tolleg sikre indikasjonane på at garden var dela frå 1640-talet. Dette tilseier at me straks skal gå over til å handsama dei tre bruka kvar for seg, men fyrst må me få med oss kva for bruk kvar av dei tre oppsitjarane i 1647 sat på. Tarjei hadde nok [[Nordtveiti (Bykle gnr 11/2)|Nordtveiti]], slik me har freista å grunngjeva ovanfor. Såvidt me kan skjøne utifrå korleis etterkomarane sidan fordelte seg i Tveitegardane, budde Gunstein Ormsson i [[Ryningen (Bykle gnr 11/4)|Ryningen]] og Ånund Ormsson i [[Heimtveiti (Bykle gnr 11/1)|Heimtveiti]].  

   

[[Kategori:Garder]]

[[Kategori:Bykle kommune]]