519
redigeringer
ingen redigeringsforklaring
Ingen redigeringsforklaring |
Ingen redigeringsforklaring |
||
| (25 mellomliggende versjoner av 2 brukere er ikke vist) | |||
| Linje 20: | Linje 20: | ||
}} | }} | ||
<onlyinclude><includeonly>[[Fil:1850 Tysfjord komm.png|thumb|80px]]</includeonly> | <onlyinclude><includeonly>[[Fil:1850 Tysfjord komm.png|thumb|80px]]</includeonly> | ||
'''[[Tysfjord kommune]]''' ( | '''[[Tysfjord kommune]]''' ([[bokmål]]/[[nynorsk]]) eller '''Divtasvuona suohkan''' ([[lulesamisk]]) er ein tidligare kommune i [[Nordland fylke]]. Kommunen vart utskilt frå [[Lødingen kommune|Lødingens herred]] i [[1869]]. I [[2020]] vart kommunen delt mellom [[Hamarøy kommune]] og [[Narvik kommune]]. Regionsmessig sett låg kommunen i brytningspunktet mellom [[Salten]] og [[Ofoten]]. Tysfjord grensa til [[Lødingen kommune|Lødingen]] i [[Vesterålen]] over [[Vestfjorden]] i nordvest, til [[Hamarøy kommune|Hamarøy]] i Salten i sørvest og til [[Ballangen kommune|Ballangen]] i Ofoten i nordaust. I aust grensar Tysfjord også til [[Jokkmokks kommun|Jokkmokk]] og [[Gällivare kommun|Gällivare]] i [[Norrbottens län]] i Sverige. Tysfjord utgjer kjerneområdet for [[lulesamisk]] språk i Noreg og låg under [[Forvaltningsområdet for samisk språk]]. Det lulesamiske språksenteret [[Árran (Tysfjord)|Árran]] ligg på [[Drag (Tysfjord)|Drag]] i Tysfjord Vest. </onlyinclude> | ||
== Administrasjonshistorie == | == Administrasjonshistorie == | ||
I 1589 låg Tysfjorden under [[Lødingen prestegjeld]]. I [[1838]] vart ''Lødingen Formandsskabsdistrict'', seinare kalla [[Lødingen herred]] oppretta med same grensene som prestegjeldet. Tysfjorden vart eige kyrkjesokn i [[1857]], og soknet vart utskilt frå Lødingen som eige prestegjeld ti år etter, i [[1867]]. I [[1869]] vart Tysfjordens herred utskilt frå Lødingens herred med same grensene som kyrkjesoknet. | I 1589 låg Tysfjorden under [[Lødingen prestegjeld]]. I [[1838]] vart ''Lødingen Formandsskabsdistrict'', seinare kalla [[Lødingen herred]] oppretta med same grensene som prestegjeldet. Tysfjorden vart eige kyrkjesokn i [[1857]], og soknet vart utskilt frå Lødingen som eige prestegjeld ti år etter, i [[1867]]. I [[1869]] vart Tysfjordens herred utskilt frå Lødingens herred med same grensene som kyrkjesoknet. | ||
1. november 2016 vedtok kommunestyret i Tysfjord å gå i forhandlingar med naboane Ballangen, Narvik, Evenes og Hamarøy med tanke på deling av kommunen. | |||
== Folk og språk == | |||
{{thumb|11628 Divtasvuona suohkan - Tysfjord kommune.jpg|Det tospåklige kommuneskiltet.|[[Olve Utne]]|2009}} | |||
Tysfjord kommune gjekk frå havet til fjella ved grensa mot Sverige. Dei ytre strøka har tradisjonelt hatt blanda busetting med norsk dominans, medan dei indre strøka har hatt hovudsaklig samisk busetting. Det samiske språket som blir brukt i Tysfjorden i dag er [[lulesamisk]] av hovudsaklig innlandstype, ettersom mange lulesamar frå Jokkmokk og Gällivare kom flyttande til kysten da den svenske lapplandskoloniseringa tiltok og reinbeita svikta i [[Lule lappmark]] på 1700- og 1800-talet. | |||
Den norske dialekten i Tysfjorden ligg i skjeringspunktet mellom [[saltværing]], [[vesteråling]] og [[ofoting]]. Dialekten manglar [[tjukk l]] i likheit med vesteråling og ofoting, og ubestemt form eintal av svake hokjønnsord ender normalt på ''-a'' (ei vekka, ei jenta) som i vesteråling og ofoting. I bestemt form ender både sterke og svake hokjønnsord på ''-a'' (''boka'', ''bøtta''), i likheit med alle dialektane frå [[Nordfold]] og nordover. Det er gjerne [[apokope]] i infinitiv av verb (''å vær'', ''å vett'') i likheit med [[saltværing]] og [[lofotværing]] og i nokon grad vesteråling. | |||
== Media == | |||
Lokalavisa i Tysfjord er først og fremst ''[[Lokalavisa NordSalten]]'' (''Bájkkeavijssa NuorttaSállto''), som har [[Steigen kommune|Steigen]], [[Hamarøy kommune|Hamarøy]] og Tysfjord som dekningsområde. Den [[Narvik kommune|Narvik]]-baserte regionsavisa ''[[Fremover]]'' dekker Ofoten (inkludert Tysfjord) og Indre Sør-Troms; og den [[Bodø kommune|Bodø]]-baserte ''[[Avisa Nordland]]'' dekker Salten, som då inkluderer Salten i snevrare forstand så vel som [[Rødøy kommun|Rødøy]], [[Meløy kommune|Meløy]], [[Røst kommune|Røst]], [[Værøy kommune|Værøy]] og Tysfjord. | |||
== Kjente tysfjerdingar == | == Kjente tysfjerdingar == | ||
| Linje 34: | Linje 45: | ||
== Lenkjer == | == Lenkjer == | ||
*[http://tysfjord.kommune.no/ Heimeside] | *[http://tysfjord.kommune.no/ Heimeside] | ||
* [http://www.arran.no/ Árran] | |||
*{{SNL-artikkel|https://snl.no/Tysfjord|Tysfjord}} | |||
*[https://www.nrk.no/nordland/tysfjord-gar-mot-deling-1.13205508 NRK Nordland: «Tysfjord går mot deling», publisert 1. november 2016).] | |||
[[Kategori:Tysfjord kommune | [[Kategori:Tysfjord| ]] | ||
[[Kategori:Tysfjord Vest]] | |||
[[Kategori:Hamarøy kommune]] | |||
[[kategori:lulesamisk historie og kultur]] | |||
[[Kategori:Tysfjord Øst]] | |||
[[Kategori:Narvik kommune]] | |||
[[kategori:Salten]] | [[kategori:Salten]] | ||
[[kategori:Ofoten]] | [[kategori:Ofoten]] | ||
[[kategori:etableringer i 1869]] | [[kategori:etableringer i 1869]] | ||
{{ | [[kategori:Tidligere kommuner]] | ||
{{nn}} | |||