Pitesamisk grammatikk - verb

Fra lokalhistoriewiki.no
Hopp til navigering Hopp til søk
Pitesamisk grammatikk
Kapittel
Bolkar på denne sida:


Pitesamiske verb blir bøygd i tre personar og i tre tal (inkl. dualis). Som i alle dei andre ordklassane, så blir ikkje verba bøygde etter kjønn.

Tid

Verba blir bøygde i dei enkle tidene presens (eller, meir presist, «ikkje-fortid») og preteritum og dei samansette tidene perfektum og pluskvamperfektum.

Modus

Det finst fem grammatiske modus i pitesamisk: indikativ, imperativ, kondisjonalis, potensialis og optativ (konjunktiv).

Nekting

I likheit med andre samiske språk så vel som finsk og estisk, har pitesamisk eit nektingsverb. Dette verbet blir bøygd ikkje berre i person (1., 2. og 3.) og tal (eintal, total, fleirtal), men òg i tid (presens, preteritum) og modus (indikativ, imperativ og optativ):[1]

Uregelrette former

Generelt er bøyingsformene av verb svært regelmessige på pitesamisk. Men visse ord som er spesielt mykje bruka har i større grad enn dei andre orda formvariasjon og uregelrette former. Dette gjeld særleg orda for å vere (årrot), å ikkje ... (ij lä) og å skulle (gallgat).


Bøyingsmatrise

Klasse Ulikestava verb Likestava verb Kontrakte verb
Omlyd   Har omlyd Ingen omlyd
Stadieveksling   Har stadieveksling Ingen stadieveksing
Infinitiv årrot   adnalit bassat bårråt båhtet gårrot gåhttsát stivvrit svärrut
Presens 1.sg läv ~ liv iv adnalav basav båråv bådáv gårov gåhttsáv stivvriv svärruv
2.sg lä ~ l i adnala basa bårå bådá gåro gåhttsá stivvri svärru
3.sg lä ~ l ij adnal(a) bassá bårrá båhtá gurru gåhttsá stivvri svärru
1.du lin en adnalin bissin burrin buhtin gurrun gåhttsájin stivvrijin svärrujin
2.du lähppen ähppen adnalähppen bassabähtten bårråbähtten båhtebähtten gårrobähtten gåhttsábähtten stivvribähtten svärrubähtten
3.du liebán ~ liebá ~ läba iebán ~ iebá adnaliebá bassaba bårråba båhteba gårroba gåhttsába stivvriba svärruba
1.pl läp iep adnalip bassap bårråp båhtep gårrop gåhttsáp stivvrip svärrup
2.pl lihpit ihpit adnalihpit bassabihtit bårråbihtit båhtebihtit gårrobihtit gåhttsábihtit stivvribihtit svärrubihtit
3.pl lä ~ l e adnali bissi burri buhti gurru gåhttsáji stivvriji svärruji
Preteritum 1.sg lijjiv ~ liv idtjiv adnaliv bissiv burriv buhtiv gurruv gåhttsájiv stivvrijiv svärrujiv
2.sg lijji idtji adnali bissi burri buhti gurru gåhttsáji stivvriji svärruji
3.sg lij idtjij adnalij basaj båråj budij gåroj gåhttsáj stivvrij svärruj
1.du lijmen idtjijmin adnalijmen basajmin båråjmin budijmin gårojmin gåhttsájmin stivvrijmin svärrujmin
2.du lijden idtjijdin adnalijden basajdin båråjdin budijdin gårojdin gåhttsájdin stivvrijdin svärrujdin
3.du lijgá idtjijga adnalijgá basajga båråjga budijga gårojga gåhttsájga stivvrijga svärrujga
1.pl lijme idtjijmä adnalijme basajmä båråjmä budijmä gårojmä gåhttsájmä stivvrijmä svärrujmä
2.pl lijde idtjijdä adnalijde basajdä båråjdä budijdä gårojdä gåhttsájdä stivvrijdä svärrujdä
3.pl lijjin ~ lin idtjin adnalin bissin burrin buhtin gurrun gåhttsájin stivvrijin svärrujin
Imperativ sg åro iele adnalä basa bårå både gåro gåhttsá stivvri svärru
du årron iellen adnalähtten bassen bårren båhten gårron gåhttsábähtten stivvribähtten svärrubähtten
pl urrut ellit adnalehtit bissit burrit buhtit gurrut gåhttsájit stivvrijit svärrujit
Konegativ lä / lam adnalä basa bårå både gåro gåhttsá stivvri svärru
Presens partisipp     adnaläjje bassej bårrej båhtej gårrej gåhttsájäjje stivvrijäjje svärrujäjje
Perfektum partisipp urrum ~ lam   adnalam bassam bårråm båhtám gurrum gåhttsám stivvrim svärrum
Verbalsubstantiv     adnalibme bassam bårråm båhtem gårrom gåhttsám stivvrim svärrum
Verbgenitiv     adnala basa bårå både gåro gåhttsá stivvri svärru
Gerundium I     adnalame bassamin bårråmin båhtemin gårromin gåhttsámin stivvrimin svärrumin
Gerundium II adnaliddijn basadin bårådin bådedin gårodin gåhttsádin stivvridin svärrudin
Aktio elativ     adnalimest bassamist bårråmist båhtemist gårromist gåhttsámist stivvrimist svärrumist
Supinum     adnalitjat basatjit båråtjit bådátjit gårotjit gåhttsátjit stivvritjit svärrutjit
Potentialis 1.sg lidtjav   adnalitjav basatjav båråtjav buditjav gårotjav gåhttsátjav stivvritjav svärrutjav
2.sg lidtja   adnalitja basatja båråtja buditja gårotja gåhttsátja stivvritja svärrutja
3.sg litj   adnalitj basatj båråtj buditj gårotj gåhttsátj stivvritj svärrutj
1.du lidtjin   adnalitjin basatjin båråtjin buditjin gårotjin gåhttsátjin stivvritjin svärrutjin
2.du lidtjabähtten   adnalitjabähtten basatjähppen båråtjähppen buditjähppen gårotjähppen gåhttsátjähppen stivvritjähppen svärrutjähppen
3.du lidtjaba   adnalitjaba basatjabá båråtjabá buditjiebá gårotjabá gåhttsátjabá stivvritjabá svärrutjabá
1.pl lidtjap   adnalitjap basatjip båråtjip buditjip gårotjip gåhttsátjip stivvritjip svärrutjip
2.pl lidtjabihtit   adnalitjabihtit basatjihpit båråtjihpit buditjihpit gårotjihpit gåhttsátjihpit stivvritjihpit svärrutjihpit
3.pl lidtji   adnalitji basatji båråtji buditji gårotji gåhttsátji stivvritji svärrutji
Potentialis konegativ lidtja   adnalitja basatja båråtja buditja gårotja gåhttsátja stivvritja svärrutja
Kondisjonalis 1.sg luluv     basaliv båråliv bådaliv gåroliv gåhttsáliv stivvriliv svärruliv
2.sg lulu     basali båråli bådali gåroli gåhttsáli stivvrili svärruli
3.sg luluj     basalij bårålij bådalij gårolij gåhttsálij stivvrilij svärrulij
1.du lulujmin     basalijmen bårålijmen bådalijmen gårolijmen gåhttsálijmen stivvrilijmen svärrulijmen
2.du lulujdin     basalijden bårålijden bådalijden gårolijden gåhttsálijden stivvrilijden svärrulijden
3.du lulujgan     basalijgan bårålijgan bådalijgan gårolijgan gåhttsálijgan stivvrilijgan svärrulijgan
1.pl lulujmä     basalijme bårålijme bådalijme gårolijme gåhttsálijme stivvrilijme svärrulijme
2.pl lulujdä     basalijde bårålijde bådalijde gårolijde gåhttsálijde stivvrilijde svärrulijde
3.pl lulun     basalin bårålin bådalin gårolin gåhttsálin stivvrilin svärrulin
  1. «Pite Sami»Engelsk Wikipedia