Pitesamisk grammatikk - substantiv

Pitesamisk grammatikk
Kapittel
fonologi (lydlære) morfologi (formlære): substantiv pronomen adjektiv adverb/adposisjonar verb talord syntaks (setningslære)
Bolkar på denne sida:

Pitesamiske substantiv blir bøygd i 9 kasus (el. 10, sjå ovaføre) og 2 tal (eintal og fleirtal) på pitesamisk.

Likestavings-substantiv

Nominativ og illativ eintal så vel som essiv har sterkt stadium (trinn III eller II); alle andre eintals- og fleirtalsformer har svakt stadium (trinn II eller I). Merk elles at genitiv og komitativ fleirtal er identiske (-j). Som eksempel har vi brukt gåhte (‘kåte’), gummpi (‘ulv’), räjjdo (‘reiskap’), vuasstá (‘ost’) og namma (‘namn’):

Tal	Kasus	Mønster	-ē	-i	-ō	-u	-ā	-a
Eintal	nom.	[III]-	gåhte	gummpi	räjjdo		vuasstá	namma
	akk.	-v	gådev	gumpiv	riejdov		vuostáv	namav
	gen.	-	gåde	gumpi	riejdo		vuostá	nama
	ill.	[III]-*j	gåhtáj	gummpij	räjjdoj rejjduj		vuasstáj	nammaj
	iness.	-n	gåden	gumpin	riejdon		vuostán	naman
	elat.	-s(t)	gådes(t)	gumpis(t)	riejdos(t)		vuostás(t)	namas(t)
	kom.	-jn(a)	gudijn(a)	gumpijn(a)	riejdojn(a) (rejdujn(a))		vuostájn	namajn(a)
Utan tal	essiv	[III]-n	gåhten	gummpin	räjjdon		vuasstán	namman
	abessiv	-htak	gådehtak	gumpihtak	riejdohtak		vuostáhtak	namahtak
Fleirtal	nom.	-(h)	gåde(h)	gumpi(h)	riejdo(h)		vuostá(h)	nama(h)
	akk.	-jt	gudijt	gumpijt	riejdojt		vuostájt	namajt
	gen.	-j	gudij	gumpij	riejdoj		vuostáj	namaj
	ill.	-jda	gudijda	gumpijda	riejdojda (rejdujda)		vuostájda	namajda
	iness.	-jn	gudijn	gumpijn	riejdojn		vuostájn	namajn
	elat.	-jst	gudijst	gumpijs(t)	riejdojst		vuostájst	namajst
	kom.	-j	gudij	gumpij	riejdoj		vuostáj	namaj

Substantiv med -a

• áhta, ávvtja, bijjla, bjällka, bluvvsa, brievva, bruvdna, bruvvda, bualla, buallda, buallja, buallva, buavvda, buŋŋga, buogŋa, buohtja, bussa, buvdna/bivdna, buvvda/bivvda, bägga, bäŋŋka, gussa, ijja/idja, muorra, namma, njalla, sválla

Substantiv med -i

• beri, birri, bissti, bullki, bunndi, gullki, gummpi, källi, Nurrji, rimmsti, sillbabissti, sjnjuhtji, skejjti, skirri, stirrgi, Sverrji

Substantiv med -å

• blåggå, brånnså, bråssjå, båddå, båjjtjå, båkkså, bållå, båmmpå, bårrgå, båŧŧkå, båsskå, dåhppå, dållå, fårbmå, gådtjå, gåhkkå, gåŧŧkå, gårrså, gårrå, gåvvå, hållgå, jågŋå, jåhkå, jåvvlå, klåhkkå, kåhppå, kåjjå (kådjå), kånnstå, kårrjå, låpptå,lårrå/låddå, låvvdå, måddå, måvvrå, plåhttå, påjjkå, påsstå, råhkå, sjåvvå, skåhppå, skårrå, skåvvlå, skåvvå, slåhttå, stållpå, stårrå, ståvvlå, såpptå, sårrtå, tjåddå, tjåhkkå, tjållgå, tjårbmå, tjåsskå, tråjjå (trådjå)

Substantiv med -u

• benu, gällu (l'l), susstu

Substantiv med -á

• áhkká, áhppá, vuasstá

Substantiv med -e

• ájjte, avve, bláđđe (blárre, bládde), gállbe, gåhte, jahke, jáhpe, juällge, lusspe, luäppte, miesse, mällke, råvve/(b)ruvve, visste

Substantiv med -o

• ággŋo, ájjdo, ájjro, ájjvo, ákksjo, álldo, állgo, arbmo, árrpo, bivvdo, bäbbmo, bomullo, gåppto, hukkso, räjjdo, vahkko/våhkko

Kontraksjonssubstantiv

Kontraksjonsord på -ēs har svakt stadium og -ēs i nominativ eintal; i alle andre former har orda sterkt stadium og stammevokalen -á. (Ein del av desse orda kan òg bøyast som likestava substantiv av á-stamme.)

Kontraksjonsord på -ōj har bevart -ōj i nominativ eintal i tre ord: båtsoj (‘rein, reinsdyr’), suoloj~suolo (‘øy’) og ienōj (‘morbror’); i de andre orda manglar j-utlyden: rávno (‘rogn’), tsuobbo (‘frosk’) osv. Berre nominativ eintal står i svakt stadium, alle øvrige former har sterkt stadium. Stammevokalen i alle former utom nominativ eintal er u.

Tal	Kasus	Mønster	-es : -á			-oj : -u
			plasses (‘steinblokk’)	bálgēs (‘stig, veg’)	fáles (‘kval’)	båtsoj (‘rein’)	suoloj (‘øy’)	rávno (‘rogn’)
Eintal	nom.	[I]-	plasses	bálges	fáles	båtsoj	suoloj	rávno
	akk.	-v	plas’sáv	bállgáv	fálláv	buhtsuv	sulluv	rävdnuv
	gen.	-	plas’sá	bállgá	fállá	buhtsu	sullu	rävdnu
	ill.	-j	plas’sáj	bállgáj	fálláj	buhtsuj	sulluj	rävdnuj
	iness.	-n	plas’sán	bállgán	fállán	buhtsun	sullun	rävdnun
	elat.	-s(t)	plas’sást	bállgást	fállást	buhtsust	sullust	rävdnust
	komit.	-jn(a)	plas’sájn	bállgájn	fállájn	buhtsujn	sullujn	rävdnujn
Utan tal	essiv	-n	plas’sán	bállgán	fállán	buhtsun	sullun	rävdnun
	abessiv	-htahk	plas’sáhtak	bállgáhtak	fálláhtak	buhtsuhtahk	sulluhtahk	rävdnuhtahk
Fleirtal	nom.	-(h)	plas’sá(h)	bállgá(h)	fállá(h)	buhtsu(h)	sullu(h)	rävdnu(h)
	akk.	-jt	plas’sájt	bállgájt	fállájt	buhtsujt	sullujt	rävdnujt
	gen.	-j	plas’sáj	bállgáj	fálláj	buhtsuj	sulluj	rävdnuj
	ill.	-jda	plas’sájda	bállgájda	fállájda	buhtsujda	sullujda	rävdnujda
	iness.	-jn	plas’sájn	bállgájn	fállájn	buhtsujn	sullujn	rävdnujn
	elat.	-jst	plas’sájst	bállgájst	fállájst	buhtsujst	sullujst	rävdnujst
	komit.	-j	plas’sáj	bállgáj	fálláj	buhtsuj	sulluj	rävdnuj

Ulikestava substantiv

Tal	Kasus	Mønster	-s	-tj	-j	-t	-k	-m	-n
Eintal	nom.	-	spánas	almatj	tjállej	árrat	ertik	iednam	árran
	akk.	-v	spádnasav	almatjav	tjállejav	árradav	ertigav	iednamav	árranav
	gen.	-	spádnasa	almatja	tjálleja	árrada	ertiga	iednama	árrana
	ill.	-j	spádnasij	almatjij	tjállejij	árradij	ertigij	iednamij	árranij
	iness.	-n	spádnasin	almatjin	tjállejin	árradin	ertigin	iednamin	árranin
	elat.	-st	spádnasist	almatjist	tjállejist	árradist	ertigist	iednamist	árranist
	kom.	-jn(a)	spádnasijn	almatjijn	tjállejijn	árradijn	ertigijn	iednamijn	árranijn
Utan tal	essiv	[III]-n	spádnasin	almatjin	tjállejin	árradin	ertigin	iednamin	árranin
	abessiv	-hta	spádnasahta	almatjahta	tjállejahta	árradahta	ertigahta	iednamahta	árranahta
Fleirtal	nom.	-(h)	spádnasa(h)	almatja(h)	tjálleja(h)	árrada(h)	ertiga(h)	iednama(h)	árrana(h)
	akk.	-jt	spádnasijt	almatjijt	tjállejijt	árradijt	ertigijt	iednamijt	árranijt
	gen.	-j	spádnasij	almatjij	tjállejij	árradij	ertigij	iednamij	árranij
	ill.	-jda	spádnasijda	almatjijda	tjállejijda	árradijda	ertigijda	iednamijda	árranijda
	iness.	-jn	spádnasijn	almatjijn	tjállejijn	árradijn	ertigijn	iednamijn	árranijn
	elat.	-jst	spádnasijst	almatjijst	tjállejijst	árradijst	ertigijst	iednamijst	árranijst
	kom.	-j	spádnasij	almatjij	tjállejij	árradij	ertigij	iednamij	árranij