Sværefjorden krins

Sværefjord, Balestrand, Sogn og Fjordane. Skulehus og lærarbolig mot fjord og fjell, bil parkert utanfor, sett frå gardslassen. Registrering utført 1958-59 av Johan Schiong for Norsk Lærarlag.

Foto: Johan Schiong, kjelde Norsk Folkemuseum

Sværefjorden krins var ein skulekrins i Balestrand kommune i Sogn. Krinsen vart danna 11. februar 1861 i eit heradsstyremøte i Balestrand. Sværefjorden var ein eigen krins heilt til samanslåing med Vetlefjorden og flytting av skulen i 1971.

Skulehus

Sværefjorden skule vart oppretta på Farnes i 1875. Skulen vart lagd til eit bygg leigd av Hermund Monsson Farnes. Han hadde også ansvaret for reinhald og vedfyring på skulen. I 1888 vedtok heradsstyret å byggje eit eige skulehus på Farnes. I 1890 tok fyrste undervisinga til i nybygget. Lærarbustad vart truleg ikkje reist før noko seinare. Klasserommet hadde plass til 28 born. Skulen hadde også eit «aftrædelsesværelse» for læraren.

Skulehuset på Farnes i dag

Reinhald av skulen var eit viktig tema som kom opp jamnleg på dei årlege krinsmøta. Vanlegvis var det ein person som fekk ei årleg godgjersle for å sage ved, fyre opp og dagleg vask på skulen. I 1926 byrjar dei med ei ordning der årleg storvask av skulestove går på omgang mellom dei fem grendene som sokna til skulen.

I 1957 fekk skulestova og lærarbustaden elektrisk straum, samt oppussing med huntonittplater på veggar og tak.

Målform i skulen

18. oktober 1907 heldt krinsen eit ekstraordinært møte etter oppmoding frå skulestyret. Dei vedtok der at landsmål skulle bli innført i leseundervisinga og som lærespråk i skulen. Born i storskulen nytta riksmålsbøker til dei var ferdige med sitt skuleløp. Det var éin person som stemte imot målendringa.

Lærarar

Etternamn	Fornamn	Fødd	Skule	Tilsett år	Slutta år	Utdanning frå	Merknad
Jonsen	Lasse			1862	1885
Mundal	Ivar H.	1858	Fardal	1885	1898	Hamar Do.
Rognebakke	Johannes		Fardal	1898	1899
Heltvedt	Olav		Fardal	1900	1905
Østerbø	Hans L.	1873	Fardal	1915	1919	Hamar Do.
Dyrdal	Anders		Fardal	1919	1920
Hjelseng	Olav		Fardal	1920	1940
Bøyum	Marit Kvam		Fardal	1940	1964
Tjugum	Tor			1963	1965
Farnes	Henrik		Fardal	1964	1971

Samanslåing av krinsar og nedlegging av skulen

Fjordtun skule på Torsnes vart teken i bruk i 1971. Skulen er framleis i bruk til 1. og 2. klasse i dag.

6. mai 1961 hadde Sværefjorden skulekrins møte med Vetlefjorden krins i Vetlefjorden bedehus. Temaet var innføring av den 4. og 5. skuledagen, som snart ville bli eit krav. Dette var dagar som skulle innehalde fag som korkje av skulane hadde moglegheit for å dekke. I møtereferatet frå denne dagen står det at det var uaktuelt å sende borna til Balestrand. Begge krinsane var samrøystes einige i at dei ville be om å byggje eit felles skulehus, undervise i alle fag og dimed i realiteten slå saman skulekrinsane til éin. 27. november 1962 vart det formelle vedtaket om samanslåing einstemmig vedteke, på vilkår av at ny skule vart bygd og skulevegen utbetra.

Då den 4. og 5. skuledagen vart innført, leigde dei to krinsane eit lokale til på Farnes hjå Brita M. Farnes. Her vart det undervist i mellom anna sløyd, handarbeid og engelsk. Elevar frå Vetlefjorden vart skyssa hit.

I dei komande åra var val av stad for den nye storskulen oppe mange gongar i krinsmøta. Til slutt sto styret att med tre alternativ; Hatlehaugen inst i Sværefjorden, Kilmyri eller Torsnes (eller Thorsnes). Valet fell på Torsnes grunna at det låg midt mellom dei to eksisterande skulane. Skulen fekk namnet Fjordtun.

12. august 1971 vart krinsmøtet halde på Fjordtun, og Sværefjorden skule var historie.

Foto

Sværefjord, Balstrand, Sogn og Fjordane. Skulehus og lærarbolig mot fjord og fjell, bil parkert utanfor. Registrering utført 1958-59 for Noregs Lærarlag.

Foto: Johan Schiong, kjelde Norsk Folkemuseum

Sværefjord, Balestrand, Sogn og Fjordane. Skulehus og lærarbolig sett frå veg frå nedsida. Registrering utført 1958-59 av Johan Schiong for Noregs Lærarlag.

Foto: Johan Schiong, kjelde Norsk Folkemuseum

Kjelder og litteratur

Prenta kjelder

• Målfrid Sværen. (2017). Sværefjord skule 1875-1971. Balestrendingen, hefte nr. 1 s. 65-71.
• Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane. FK-14180 Sværefjorden skulekrins.
• Beretning om Folkeskolen i Balestrands Skolekommune Femaaret 1891-1895. Annonce-Tidendes Bogtrykkeri 1897
• Beretning om Folkeskolen i Balestrands Skolekommune Femaaret 1896-1900. John Griegs Bogtrykkeri 1902
• Møtebok for tilsynsutvalet i Sværefjorden skulekrins, 1890-1971. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Møtebok for tilsynsutvalet i Vetlefjorden skulekrins og Sværefjorden skulekrins, 1890-1971. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Skuleprotokoll for Tjugum indre distrikts omgangsskule (Veltefjorden, Sværefjorden, Ytre Fjærland og Eithun roder), 1860-1878. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Skuleprotokoll for Vetlefjorden skulekrins og Sværefjorden skulekrins, 1878-1890. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Avgangsvitnesbyrd for Sværefjorden skulekrins, 1893-1946. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Avgangsvitnemål for Sværefjorden skulekrins, 1949-1972. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Tilvekstliste og rekneskapsbok for Sværefjorden skuleboksamling, 1949-1972. Digital versjon på Digitalarkivet.no.

Digitale kjelder

Digitalt Museum, registrering av gamle skulehus i Hordaland og Sogn og Fjordane, initiert av Noregs Lærarlags skulehistorienemnd og utført av Johan Schiong, Bergen 1958-59.