Jekter og vengbåtar på Nordmøre
.jpg)
Det eldste skriftlege belegget for jekter eller vengbåtar på Nordmøre er ei iecth som hørte til Torstein Erikson på Veiholmen ifølgje skattmanntalet 1520 for Trondheims erkebispedømme. I 1563 vart det skattlagt 13 skipperar på Nordmøre, og i 1663 nemner amtsreknskapen for Trondheims stiftsamt 18 jekter på Nordmøre, varierande frå 3 til 15 kommercelestar. Utover 1800-talet er det nemnt mange jekter med byggjestad på Nordmøre — den siste i 1872. På den tida hadde jaktene teke over mykje av kystfarta.
Form
På generelt grunnlag veit vi at lokale jektetradisjonar tek utgangspunkt i den lokale tradisjonsbåten, men med visse modifikasjonar. Dei eldre jektene var alltid klinkbygd. Dei hadde akterspegel og veng, og ripa var helst forsterka bl.a. med dobbel langise. Det finst ikkje noka nordmørsjekt bevart, men det er ein del fellestrekk med dei eldre jektene å finne i krøtterbåten frå Valsøya.
Det første skipsverftet vi veit sikkert om i Christianssund vart etablert i Vågen i 1780-åra, og dei fleste sluppane, skonnertane, barkane, briggane og så vidare på Nordmøre vart bygd i Kristiansund til godt innpå 1800-talet. Likevel vart dei aller fleste jektene bygd utanom byen — noko som ser ut til å understreke sambandet mellom tradisjonsbåtane, her geitbåtane, og jekta.
Drektigheit
På 1600-talet oppgjev amtsreknskapet for Trondheim stiftsamt drektigheita til kvar jekt. Jektene opp til og med 6 kl. vart kategorisert som småe jekter. Vi ser at seks av dei 18 jektene var småe jekter på 3–6 kcl.; dei øvrige 12 var vanlege jekter på 7–15 kl.
Ser vi så på perioden 1814–1854, var det 22 småe jekter på 2,5–6 kl.; og 25 vanlege jekter på 6,5 til 12 kl. I tillegg var det éi jekt (1822) med drektigheit på 22 kl. Dei tre siste jektene, alle frå 1870-åra, var på 22,5–25 kl.
Med unntak av éi jekt i 1822 og dei tre frå 1870-åra, 17–18 år etter at den førre jekta vart bygd på Nordmøre, ser vi at jekta endra seg lite i størrelsen frå 1600-talet til 1800-talet.
Kjente jekter på Nordmøre
Denne tabellen viser jekter som er registrert i offentlege kjelder. I tillegg til desse jektene kan vi trygt gå ut frå at det har eksistert fleire — inkludert, men ikkje avgrensa til, jekter som er registrert i offentlege kjelder som enno ikkje har vorte gjennomgått her.
| Byggjeår (*Nemnt år) |
Namn | Drektigheit (kl) |
Reiar | Byggjestad |
|---|---|---|---|---|
| 1520* | ? | ? | Torstein Eriksen, Veiholmen | ? |
| 1663* | ? | 14 | Christoffer Krabbe, Wiigs Tinglaugh | ? |
| 1663* | ? | 6 | Ole Kjeldzen, Wiigs Tinglaugh | |
| 1663* | ? | 3 | Hans Wolde, Gimnes Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 9 | Ouden Aspen, Gimnes Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 10 | Hans Jacobsen, Gimnes Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 15 | Karen Oluffsdatter (enke etter toller Christopher Tønder) | ? |
| 1663* | ? | 8 | Lisbeth Erichsdatter (enke efter prost Anders Eriksen, Kvernes), Gimnes Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 10 | Hans Mogensen, Meegs Tinglaug | ? |
| 1663* | ? | 8 | Iffuer Thoressen, Meegs Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 3,5 | Olle Hasseløen, Meegs Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 8 | Amund Røeggen, Meegs Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 8 | Olle Knudtzen, Meegs Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 12 | Jacob Jenssen, Meegs Tingl. | ? |
| 1663* | ? | 9 | Niels Pedersen, Griib | ? |
| 1663* | ? | 3 | Olle Oelssen, Smøllen | |
| 1663* | ? | 4 | Christen Oelssen, Bradtuehr | ? |
| 1663* | ? | 5 | Peder Nielsen, Aadden | ? |
| 1663* | ? | 6 | Nielss Hanssen, Aadden | ? |
| 1814 | Lille Magdalene | 7 | Knud Danholm | Tolddistriktet (Nordmøre) |
| 1815 | Svømmeren | 8 | Jens Christie og John Toresen | Tolddistriktet |
| 1817 | Foreningen | 7 | Michel Grendahl | Tolddistriktet |
| 1817 | Forsøget | 3,5 | Gunder Mochelbost | Tolddistriktet |
| 1817 | Lovise | 5,5 | Erich Grønseth | Tolddistriktet |
| 1818 | Tvillingbrødrene | 8,5 | Hans C. Hansen | Tolddistriktet |
| 1819 | Caperen | 8 | Knudtzon & Sønner | Tolddistriktet |
| 1820 | Emanuel | 8 | Knudtzon % Sønner | Tolddistriktet |
| 1820 | Harrald | 8 | N. Knudtzon junior | Tolddistriktet |
| 1820 | Lykkeline | 6 | Kaasbøl & Søn | Tolddistriktet |
| 1820 | Nancy | 2,5 | Isaac & Th. Moses | Tolddistriktet |
| 1820 | Betsy | 6 | Edvard Christie | Tolddistriktet |
| 1822 | Anne Ejlertine | 11 | Christian Christie | dette Distrikt |
| 1822 | Haabet | 5 | Knudtzon & Sønner | Nordmøer |
| 1822 | Den unge Johan | 22 | Lars Pettersen | Tolddistriktet |
| 1822 | Emanuel | 4 | Madame Gilroy | Tolddistriktet |
| 1823 | Jagerten | 5,5 | Claus Marstrand | Tolddistriktet |
| 1823 | Johan | 9 | L. Rachstang | Christiansund |
| 1825 | Forsøget | 11 | Ole Throness | Tolddistriktet |
| 1825 | Lykkens Prøve | 9 | Johan Schey | Distriktet |
| 1826 | Harald | 6 | Knudtzon junior | Christiansund |
| 1826 | Trine | 6 | Johan Meldahl | Tolddistriktet |
| 1827 | Forsøget | 11 | Anders Grønseth | Christiansund |
| 1827 | Martha Sophia | 8,5 | John Allan & Svend Olsen | Christiansund |
| 1828 | Anne Margrethe | 6 | Hans Dahl | Tolddistriktet |
| 1828 | Gjertine Petrine | 11 | Christian Christie og Anders Wæstad | Tolddistriktet |
| 1828 | Nicoline Christine | 12 | Hans Clausen | Christiansund |
| 1828 | Caroline | 8 | Ole Christian Christoffersen | Christiansund |
| 1831 | Anne Cathrine | 10 | John Thoresen | Nordmøers Fogderi |
| 1832 | Amalia Maria | 9 | John Halsteensen | Nordmøers Fogderi |
| 1833 | Anne Johanne | 8 | Isaac Aasgaard, Stangvik | Nordmøer |
| 1833 | Brødrene | 4 | Elias N. Ramsøe | Tolddistriktet |
| 1833 | Et Forsøg | 5,5 | O. Øye og J. Sjøasæther | Tolddistriktet |
| 1833 | Flora | 10 | G. Møchelgjerd | Nordmøer |
| 1833 | Lykkens Prøve | 6,5 | N.H. Knudtzon og John Nekstad | Nordmøer |
| 1833 | Margarethe | 2,5 | Ole Halden | Nordmøer |
| 1834 | Ellina | 5 | J.O. Drypping | Nordmøer |
| 1834 | Haabet | 5 | Peder Thoresen | Christiansund |
| 1834 | Nøisomhed | 6 | Johannes H. Solem | Nordmøer |
| 1834 | Ravnen | 3,5 | Peter Clausen | Nordmøer |
| 1835 | Johanna Margretha | 4 | Jocum Steenersen | Christiansund |
| 1837 | Anna | 8 | Th. Hoseth | Nordmør |
| 1837 | Fisken | 6 | Caspar Lossius | Nordmør |
| 1837 | Forsøget | 3,5 | H.L. Dahl | Christiansund |
| 1837 | Haabet | 6 | J.O. Gjeldness | Nordmør |
| 1838 | Forsøget | 7 | – | Christiansund |
| 1841 | Elisabeth | 5 | L.O. Lervig | Stangvigen |
| 1844 | Lykkens Prøve | 7 | N.H. Knudtzon | Nordmør |
| 1845 | Malurken | 4 | R.G. Dall | Nordmør |
| 1854 | Bergithe | 7 | – | Vinje |
| 1854 | Elida | 11,5 | H. Grønseth | Hevne |
| 1871 | Enigheden | 22,5 | Andreas Holm, Bodø | Christiansund |
| 1872 | Brødrene | 25 | O. Sollem | Christiansund |
| 1872 | Elina | 24,5 | R.C. Hommel | Christiansund |
Kjelder
- Hoem, Arne I.: Skipsbyggingens historie for Kristiansund og Nordmøre. Kristiansund : Nordmøre Verkstedforening, 1982. ISBN 8299091306