Synagoge: Forskjell mellom sideversjoner
Ingen redigeringsforklaring |
|||
| Linje 1: | Linje 1: | ||
{{thumb|2255 Synagogen Trh inne.jpg| | {{thumb|2255 Synagogen Trh inne.jpg|Inni [[Synagogen i Arkitekt Christies gate i Trondheim|synagogen i Trondheim]].|Olve Utne}} | ||
Ein '''[[synagoge]]''', oftast kalla '''esnoga''' (frå [[jødespansk]]) blant [[portugisarjødar]] og '''sjul''' (frå [[jiddisch]]; òg skrive ''sjol'', ''schul'' o.l.) blant [[asjkenaziske jødar]], er ei bygning (eller ein del av ei bygning) for [[jødedom|jødisk]] religionsutøving. | Ein '''[[synagoge]]''', oftast kalla '''esnoga''' (frå [[jødespansk]]) blant [[portugisarjødar]] og '''sjul''' (frå [[jiddisch]]; òg skrive ''sjol'', ''schul'' o.l.) blant [[asjkenaziske jødar]], er ei bygning (eller ein del av ei bygning) for [[jødedom|jødisk]] religionsutøving. | ||
Sideversjonen fra 17. sep. 2014 kl. 20:17
Ein synagoge, oftast kalla esnoga (frå jødespansk) blant portugisarjødar og sjul (frå jiddisch; òg skrive sjol, schul o.l.) blant asjkenaziske jødar, er ei bygning (eller ein del av ei bygning) for jødisk religionsutøving.
Synagogerommet
Ein synagoge kan vera ei eiga bygning eller eit rom i ei bygning. Synagogen inneheld normalt minimum: ein Hekhál (S) / 'Aron kódesj (A) (ark, toraskåp) med minst éin sefer (torarull); ein ner tamíd (evig lys); og eit bord (sjulḥán, òg kalla tebá) som Toráen blir lagt på når ein les frå honom — og sjølvsagt sitteplassar for minst ein minján. I tillegg har bortimot alle synagogar ein dukhán — ei plattform som Hekhál står på; og ein tebá (S) / almemmár (A) / bima (A) — ei plattform som lesebordet (sjulḥánen) står på.
Synagogar i Noreg
Fram til grunnlovsforbodet mot jødar i 1814 var det i varierande grad lovlig for portugisarjødar å bu og arbeide i Noreg, men antalet portugisarjødar var aldri høgt, og det var forbod mot ikkje-kristen religionsutøving. Det kan nok ha vore gudstjenester i privatbustader, men det finst av naturlige årsaker ikkje nokon synagogar frå perioden. Frå 1814 til 1844 var det totalforbod mot jødar i Noreg. Forbodet vart oppheva att for portugisarjødar i 1844, og for asjkenaziske jødar i og med grunnlovsendringa i 1851. I og med endringa av dissenterloven i 1891 vart det lov å organisere jødiske trussamfunn, og Det mosaiske Trossamfun i Oslo vart stifta i 1892. Dei heldt først gudstenester i Mariboes gate 10 i Oslo, men i 1897 vart aktiviteten flytta til større lokale i Osterhaugsgata, der dei installerte innreiinga frå ein nedlagt synagoge i Horsens i Danmark. Den første synagogen i Trondheim vart innvigd i 1899 i St. Jørgensveita 7.
