Synagoge: Forskjell mellom sideversjoner
| Linje 7: | Linje 7: | ||
== Synagogar i Noreg == | == Synagogar i Noreg == | ||
{{thumb|Synagogue, St. Jorgensveita, Trondheim.gif|Hovudrommet i den tidligare [[Synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim|synagogen i St. Jørgensveita]] i [[Trondheim]].|Ukjent, tidleg i [[1920-åra]]}} | {{thumb|Synagogue, St. Jorgensveita, Trondheim.gif|Hovudrommet i den tidligare [[Synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim|synagogen i St. Jørgensveita]] i [[Trondheim]].|Ukjent, tidleg i [[1920-åra]]}} | ||
Fram til grunnlovsforbodet mot jødar i 1814 var det i varierande grad lovlig for portugisarjødar å bu og arbeide i Noreg, men antalet portugisarjødar var aldri høgt, og det var forbod mot ikkje-kristen religionsutøving. Det kan nok ha vore gudstjenester i privatbustader, men det finst av naturlige årsaker ikkje nokon synagogar frå perioden. Frå 1814 til 1844 var det totalforbod mot jødar i Noreg. Forbodet vart oppheva att for portugisarjødar i 1844, og for asjkenaziske jødar i og med grunnlovsendringa i 1851. I og med endringa av [[dissenterloven]] i [[1891]] vart det lov å organisere jødiske trussamfunn, og [[Det mosaiske | Fram til grunnlovsforbodet mot jødar i 1814 var det i varierande grad lovlig for portugisarjødar å bu og arbeide i Noreg, men antalet portugisarjødar var aldri høgt, og det var forbod mot ikkje-kristen religionsutøving. Det kan nok ha vore gudstjenester i privatbustader, men det finst av naturlige årsaker ikkje nokon synagogar frå perioden. Frå 1814 til 1844 var det totalforbod mot jødar i Noreg. Forbodet vart oppheva att for portugisarjødar i 1844, og for asjkenaziske jødar i og med grunnlovsendringa i 1851. I og med endringa av [[dissenterloven]] i [[1891]] vart det lov å organisere jødiske trussamfunn, og [[Det mosaiske trossamfunn|Det Mosaiske Trossamfund]] i [[Oslo]] vart stifta i [[1892]]. Dei heldt først gudstenester i [[Mariboes gate]] 10 i Oslo, men i [[1897]] vart aktiviteten flytta til større lokale i [[Osterhaugsgaten|Osterhaugsgata]], der dei installerte innreiinga frå ein nedlagt synagoge i Horsens i Danmark. [[Synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim|Den første synagogen]] i [[Trondheim]] vart innvigd i [[1899]] i [[St. Jørgensveita]] 7. | ||
{{thumb|13821 synagogen i Bergstien i Oslo.jpg|Inni [[Synagogen i Bergstien i Oslo]].|Olve Utne}} | {{thumb|13821 synagogen i Bergstien i Oslo.jpg|Inni [[Synagogen i Bergstien i Oslo]].|Olve Utne}} | ||
Sideversjonen fra 17. sep. 2014 kl. 20:25
Ein synagoge, oftast kalla esnoga (frå jødespansk) blant portugisarjødar og sjul (frå jiddisch; òg skrive sjol, schul o.l.) blant asjkenaziske jødar, er ei bygning (eller ein del av ei bygning) for jødisk religionsutøving.
Synagogerommet
Ein synagoge kan vera ei eiga bygning eller eit rom i ei bygning. Synagogen inneheld normalt minimum: ein Hekhál (S) / 'Aron kódesj (A) (ark, toraskåp) med minst éin sefer (torarull); ein ner tamíd (evig lys); og eit bord (sjulḥán, òg kalla tebá) som Toráen blir lagt på når ein les frå honom — og sjølvsagt sitteplassar for minst ein minján. I tillegg har bortimot alle synagogar ein dukhán — ei plattform som Hekhál står på; og ein tebá (S) / almemmár (A) / bima (A) — ei plattform som lesebordet (sjulḥánen) står på.
Synagogar i Noreg
Fram til grunnlovsforbodet mot jødar i 1814 var det i varierande grad lovlig for portugisarjødar å bu og arbeide i Noreg, men antalet portugisarjødar var aldri høgt, og det var forbod mot ikkje-kristen religionsutøving. Det kan nok ha vore gudstjenester i privatbustader, men det finst av naturlige årsaker ikkje nokon synagogar frå perioden. Frå 1814 til 1844 var det totalforbod mot jødar i Noreg. Forbodet vart oppheva att for portugisarjødar i 1844, og for asjkenaziske jødar i og med grunnlovsendringa i 1851. I og med endringa av dissenterloven i 1891 vart det lov å organisere jødiske trussamfunn, og Det Mosaiske Trossamfund i Oslo vart stifta i 1892. Dei heldt først gudstenester i Mariboes gate 10 i Oslo, men i 1897 vart aktiviteten flytta til større lokale i Osterhaugsgata, der dei installerte innreiinga frå ein nedlagt synagoge i Horsens i Danmark. Den første synagogen i Trondheim vart innvigd i 1899 i St. Jørgensveita 7.
