Ytre Fjærland krins

Jordal skulehus (2022).

Ytre Fjærland krins var ein skulekrins i Sogndal kommune i Sogn. Tidlegare var denne krinsen, og heile Fjærland, ein del av Balestrand kommune.

Krinsen omfatta dei veglause grendene i Fjærlandsfjorden, som til dømes Jordal, Lidal, Romøyri og Teigen. Frå 1957 vart krinsen slått saman med resten av Fjærland. Det vart samla skule for alle på Pålsneset i Mundal.

Skulehus

Skulen i Ytre Fjærland vart heldt som omgangsskule fram til 1870-talet. I skuleprotokollane oppgis det at skulen i perioden 1875-1887 mellom anna vart heldt i Jordal, Lidal, Rødbotten og Romøren.

Lidal skule

I 1877 vart det lova 50spd. eller 200 kroner til ei rodestove i Lidal. Skulestova i Lidal er omtala i skuleprotokollane for Ytre Fjærland frå 1878, og var i bruk fram til 1901. Denne stova skal i følge femårsmeldinga for 1891-1895 ha hatt plass til 20 barn og med et «avtredelsesværelse» for læraren. Skulen var også delvis på omgang på denne tida. Under eit møte i krinsen i 1899 ønska eit mindretal å bygge ny skulehus på Raudbotten, men fleirtalet vann fram og skulestova vart lagd til Jordal.

Jordal skule

Skulehuset vart satt opp i 1901, og fungerte som skule for dei veglause grendene langs dei ytre delane av Fjærlandsfjorden, som mellom anna Lidal, Romøyri og Hammarsneset. Huset var i bruk som skule fram til 1957, då elevane vart overført til Mundal krins.

Etter ombygging har det gamle klasserommet vorte til stove. Her kan ein finne ein gamal vedovn og ein stor del av det gamle skulebiblioteket. Huset vart brukt som bustadshus ein periode, og vart ombygd i 1990. Etter dette har det vore utleigebustad.

Skuledagen

Sjukdom og fråvær

På slutten av 1800-talet og starten av 1900-talet vart skuleborna no og då hindra av storm og uvèr, meir om dette under "Skulevegen" under.

I 1911 vart krinsen ramma av kolerasjuke, mens borna frå Lidal i 1925 vart hindra frå å søke skulen på grunn av skarlagensfeber. Skuleprotokollane viser også at borna kunne komme ut for skadar heime som kunne hindre skulegong, bland anna minst to ulykkar med øks kor born hadde hugge seg sjølv i foten.

Skulevegen

Det nye skulehuset på Jordal førte til lengre skuleveg for fleire av barna frå dei ytre delane av Fjærlandsfjorden, t.d. barna frå Lidal. Bøndene i Lidal hadde, før den faste skulen i Jordal vart bygd, kjempa for eit skulehus eller rodestove i Lidal, slik at barna skulle sleppe den lange og vanskelege skolevegen over fjorden og opp til for eksempel Hammarsneset. Etter fleire år fekk dei stelt i stand ei rodestove i 1877. Denne var i bruk fram til det nye skulehuset på Jordal vart bygga, og barna på ny fekk ein lengre skuleveg. Barna frå disse ytre delane av skulekrinsen vart i periodar innlosjert på Jordal grunna den lange skulevegen, der dei drog heim annankvar veke eller dag, avhengig av vêrforhold og årstid.

Elevane vart skyssa med båt på Sognefjorden, mellom anna frå Lidal, Romøyri og Teigen. Dette var ein vanskeleg skuleveg, spesielt på vinterstid. Til dømes kom ikkje borna frå Lidal seg til skulen mellom 7.-11. februar 1949 fordi fjorden var islagd og båten dermed ikkje kom fram.

Lærarar

Etternamn	Fornamn	Fødd	Skule	Tilsett år	Slutta år	Utdanning frå	Merknad
Mo	Hans	1867	Ytre Fjærland	1889	1897	Hamar
Lidal	Endre	1892	Ytre Fjærland	1915	1917	Volda lærarskule
Hegnes-Raudbotn	Laura	1900	Ytre Fjærland	1922	1948	Nesna lærarskule
Bøyum	Eil	?	Ytre Fjærland	1949(?)	?	?

Kjelder og litteratur

Prenta kjelder

• Laberg, Jon (1934) Balestrand - bygd og ætter, s184-199.
• Urtegaard, Gunnar. Bering, Bjørn. Kleppa, Hermund (1989) Soga om grunnskulen 1739-1989. Balestrand kommune.
• Pederssen, K.: Lærerkalender for den norske folkeskole. Utg. Dybwad. no#. 1884. Digital versjon på Nettbiblioteket.
• Norske skulefolk. Utg. Dreyer. 1934. Digital versjon på Nettbiblioteket.
• Norske skulefolk. Utg. Dreyer. xx#. 1952. Digital versjon på Nettbiblioteket.
• Beretning om Folkeskolen i Balestrands Skolekommune Femaaret 1891-1895. Annonce-Tidendes Bogtrykkeri 1897
• Beretning om Folkeskolen i Balestrands Skolekommune Femaaret 1896-1900. John Griegs Bogtrykkeri 1902
• Møtebok for tilsynsutvalet i Ytre Fjærland skulekrins, 1890-1963. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Avgangsvitnesbyrd for Ytre Fjærland skulekrins, 1894-1956. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Dagbok for Eithun krins, Ytre Fjærland krins, Sværefjorden krins og Hovland krins, 1884-1913. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Dagbok for Eithun og Ytre Fjærland krins, 1872-1883. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Dagbok for Ytre Fjærland skulekrins, 1889-1915. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Dagbok for Ytre Fjærland skulekrins, 1915-1961. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Hovudbok for Ytre Fjærland skulekrins, 1925-1929. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Skuleprotokoll for Eithun skulekrins og Ytre Fjærland skulekrins, 1862-1875. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Skuleprotokoll for Eithun skulekrins og Ytre Fjærland skulekrins, 1875-1887. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Skuleprotokoll for Eithun skulekrins og Ytre Fjærland skulekrins, 1888-1925. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Skuleprotokoll for Tjugum indre distrikts omgangsskule, Sværefjord, Ytre Fjærland og Eithun roder, 1860-1878. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Tilvekstliste og rekneskapsbok for Ytre Fjærland skuleboksamling, 1938-1956. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Utlånsbok for Ytre Fjærland skuleboksamling, 1938-1957. Digital versjon på Digitalarkivet.no.
• Rekneskapsbok for Ytre Fjærland skuleboksamling, 1948-1957. Digital versjon på Digitalarkivet.no.

Digitale kjelder

• Starheim, Ottar, Allkunne/NRK Fylkesleksikon
• Skulestova, Fjærlandhytter.no

Ikkje-prenta kjelder

• Intervju med Sven Bjåstad, 21.11.2022