Forside:Valdres
Portal Valdres
Valdres er eit landskap i Oppland, med kommunane Nord-Aurdal, Sør-Aurdal, Øystre Slidre, Vestre Slidre, Vang og Etnedal.Dalføret femner størstedelen av nedbørsområdet for Begnavassdraget nord for Sperillen og den øvre delen av Etnedal landskapsområde med kringliggande fjellstrok. I sør finn ein Begnadalen og Hedalen. I nord er Valdresflye ein del av Jotunheimen. Valdres reknast med til Austlandet, men er òg eit grenseområde til Vestlandet. Den eldste busetninga i dalen kom vestfrå, og Valdres var lenge under Gulatingslagen. I 1153 vart dalen ein del av Stavanger bispedøme.
Den største tettstaden, og den einaste mer over 1000 innbyggjarar er Fagernes i Nord-Aurdal. Fagernes som fekk bystatus i 2007 og har drygt 1900 innbyggjarar (2018). Andre tettstader, med folketal per 2018 i parentes, er: Leira i Nord-Aurdal (873), Bagn i Sør-Aurdal (668), Aurdal i Nord-Aurdal (681), Beitostølen i Øystre Slidre (349), Slidre i Vestre Slidre (346), Røn i Vestre Slidre (283), Heggenes i Øystre Slidre (283), Moane i Øystre Slidre (230) og Bruflat i Etnedal (248).
E16 og fylkesveg 51 går gjennom Valdres. Det er bussamband frå fleire stader i dalen til Oslo, Bergen, Gjøvik og Gol. Valdresbanen gjekk til Fagernes, og vart nedlagd i 1989. Fagernes lufthamn, Leirin var den høgast liggande flyplassen i Nord-Europa, på 822 moh. Den hadde daglege avgonger til Oslo lufthavn, Gardermoen. Lufthamna vart opna i 1987, og nedlagd i 2018.
Anne Saksberg (født Sletten 18. august 1882 i Etnedal, død 1. januar 1966 i Snertingdal) var kone på Nergarden Drogset, Snertingdal i nåværende Gjøvik kommune.
Bakgrunn
Hun vokste opp på Rundesletten, et småbruk i Steinsetbygda i Nord-Etnedal, som eldstedattera til Anders Nilsson (1854-?) og Ragnhild Mikkelsdotter (1847-1906). Anne og søstrene Inger (1884–1954) og Ingeborg (1888–1914) fikk alt som barn skjøte på Rundesletten, men de solgte stedet i 1912.
Som mange andre bygdejenter begynte Anne som tjenestejente. Rundt 1900 hadde hun post på garden Nedre Bråstad ved Gjøvik, og noen år seinere var hun på Skunberg i Snertingdalen. Det var sannsynligvis der hun ble kjent med Sigurd Saksberg (1887-1977), som kom fra nabogarden (Nordre Saksberg).
Ekteskap
De gifta seg i 1910 og kjøpte året etter Nergarden Drogset, et bruk som lå litt nedafor Skunberg og Saksberg. Der dreiv de og de seks barna tradisjonell, allsidig gardsdrift, med mjølkekuer og andre husdyr. Anne hadde sannsynligvis hovedansvaret for fjøset.
Barn
Anne og Sigurd Saksberg hadde disse ungene:
- Odleif (1910-85), bosatt i Hunndalen ved Gjøvik
- Ragna (1913-2010), gift med Hans Enger (1905–1958), bosatt på Odnes
- Alf (1915-95), gardbruker på Svartås i Vestre Toten
- Solveig (1918-99), gift Hvalby, bosatt på Hunnsjordet på Gjøvik
- Ingrid (1920-2013), gift Vegsund, bosatt på Tonsenhagen i Oslo
- Ester (1926-2005), gift Engen, tok over Drogset
Kilder og litteratur
- Anne Andersd. i folketelling 1900 for Etnedal herred fra Digitalarkivet
- Anni Andersd. i folketelling 1900 for Vardal herred fra Digitalarkivet
- Anne Saxberg i folketelling 1910 for Snertingdal herred fra Digitalarkivet
- Anne Andersdtr Saksberg i folketelling 1920 for Snertingdal herred (skanna versjon) fra Digitalarkivet
- Drogseth mellem i Folketelling 1920 for 0526 Snertingdal herred, s. 171.
- Hvattum, Harald: Gard og bygd i Etnedal - band A, Etnedal kommune 1989. Digital versjon på Nettbiblioteket, s. 294-296.
- Kirkebok for Snertingdal 1906-1919 (Digitalarkivet), fødte 1910
Eksterne lenker
Anders Hagaseth (fødd 17. mai 1909, død 19. juli 1967) var lensmann i Etnedal i Valdres frå 1945 til 1967. Han sat også i kommunestyret og hadde mange andre tillitsverv.
Bakgrunn og familie
Han var son av gardbrukarparet Ingeborg (Ingebjørg) f. Sletten (1888–1914) og Tore Hagaseth (1880–1952) i Sørre Hagaset (gnr. 29/1) i Nord-Etnedalen.
Den 27. juni 1909 vart han døypt i Nord-Etnedal kyrkje. Dåpsbornet heitte i praksis opp att etter begge bestefedrene: morfaren Anders Nilsson Rundesletten (f. Steinset, 1854–ca. 1895) og farfaren Anders Toreson Hagaseth (1855–1912). To år seinare fekk han ei syster, Margit (1911–1976). Mora Ingeborg døydde i 1914, berre 26 år gammal. Faren gifta seg i 1925 opp att med Anna Jørstad og fekk sju born med henne.
Sjøl gifta Anders Hagaseth seg i 1939 med Ruth Kjoss (1915–1998), dotter av sjøkaptein Arne Kjoss og Ingrid f. Kolderup. Anders og Ruth Hagaseth fekk desse borna:
- Arne Tor (1939)
- Ivar (1941)
- Ole (1943)
- Ingebjørg (1946)
Utdanning og yrkesliv
Han hadde gått på folkehøgskule og landbruksskule og teke Politiskulens utrykkingskurs før han i 1944 vart lensmannsbetjent i heimbygda Etnedal. Ifølgje bygdebokforfattar Harald Hvattum (s. 160) hadde Hagaseth ei dobbeltrolle; som betjent for lensmann Hansen fekk han tilgang til opplysningar som han delte med Heimefronten.
Frigjøringsdagen 8. mai 1945 vart Anders Hagaseth konstituert som lensmann, og i 1948 fekk han fast tilsetjing. Etnedal var eit lite lensmannsdistrikt, med om lag 2000 innbyggjarar, så lensmannen måtte klare seg med berre ein betjent.
Anders Hagaseth var lensmann i Etnedal til 1967, då han plutseleg døydde.
Tillitsverv og fritidsinteresser
I 1945, medan han var konstituert lensmann, vart han vald inn i kommunestyret i Etnedal. Han sat der i 12 år, til 1957. Anders Hagaseth var også i forliksrådet og styremedlem i Etnedal Sparebank og Vestoppland Kommunale Kraftselskap. Han hadde militært skyttermerke, dugleiksmerke og krigsdeltakarmedalje.
I bokverket Norges Lensmenn står det at han var interessert i skog- og fjellturar, skogbruk og «litt stangfiske».
Kjelder og litteratur
- Anders Toresen Hagaseth i Historisk befolkningsregister
- Hvattum, Harald: Gard og bygd i Etnedal - band A, Etnedal kommune 1989. Digital versjon på Nettbiblioteket, s. 160 og 236.
- Norges Lensmenn. Utg. Norges lensmannslag. 1967. Digital versjon på Nettbiblioteket, s. 62-63.
- Samhold/Velgeren, 26. juli 1967: «Lensmann Hagaseth begravet». Digital versjon på Nettbiblioteket.