Smøla kommune
| Smøla kommune | |
|---|---|
| Fil:Smola komm | |
| Basisdata | |
| Kommunenummer | 1573 |
| Kommunesenter | Hopen |
| Areal | 271.91 km² |
| Areal land | 261.15 km² |
| Areal vann | 10.76 km² |
| Folketall | 2 172 (2018) |
| Målform | Nøytral |
| Nettside | Nettside |
Smøla er ein øykommune på Nordmøre og den aller nordlegaste i Møre og Romsdal fylke. Kommunen grensar til Hitra i Sør-Trøndelag fylke via Ramsøyfjorden i aust og til Aure kommune over Edøyfjorden i sør. I vest ligg fiskeværet Grip i Kristiansund kommune vestom Griphølen. Personar frå Smøla blir kalla smølværingar.
Topografi
Kommunen består av ei stor øy (Smøla) og over 5000 mindre øyar, holmar og skjer, noko som gjer at kommunen har heile ⅓ av den totale kystlina i fylket. Mange av øyane der det budde folk før er fråflytta no og blir berre bruka som fritidseigedommar. Kjente eksempel inkluderer det fråflytta fiskeværet Brattværet, så vel som Hallarøya og Ringsøya.
Berggrunnen består av sediment frå ordoviciumtida som dannar ein vestleg del av Trondheimdekket. Lagpakken inneheld Skjølberg kalksteinsformasjon, som er eit meir enn 100 meter tjukt lag av fossilførande kalk frå tidleg til midtre ordovicium. Under kalken ligg Leirvik konglomeratformasjon, og denne att blir gjennomskoren av kaledonske ultrabasiske til granodiorittiske intrusivar. Over kalken ligg ordoviciske basaltar.[1] Desse bergartane har vorte gjennomsette av ein serie med ulike djupbergartar og gangbergartar. Dei yngste bergartane i området er devonske konglomerat på Edøya og Kuli. Den tsjekkiske geologen Ferry Fediuk har laga eit geologisk kart over Smøla. Den norske geologen Håvard Gautneb gjorde detaljerte geologiske studiar, skildra aldersrekkjefølgja av bergartane og utførte aldersbestemmelse av dei.[2]
Helt sør i kommunen ligg Edøya, som er knutepunkt for Kystekspressen og ferjesambandet til fastlandet. Lengst nord i kommunen ligg det kjente fiskeværet Veiholmen. Høgaste punktet på Fastlandssmøla er Nelvikberget med 63 moh. Landskapet elles er relativt flatt og nærmast prærieaktig.
Kommunesenteret er lokalisert på Hopen. Her finst rådhus, bibliotek, politi og eit handlesenter.
Kommunikasjon
Kommunen har ikkje vegsamband til fastlandet, men bruene som bind Kuli og Edøya til Fastsmøla vart sluttført i 1989. Straumen ferjekai vart da nedlagt, og Edøya ferjekai vart bygd på Edøya i samband med ferjesambandet Edøya-Sandvika, som bin Smøla saman med Tustna i Aure kommune. Heilårsdrifta for ferja vidare til Forsnes på Hitra vart nedlagt i 2007, men fortsett som sommarferje frå veke 24 til og med veke 33.[3] I tillegg stoppar Kystekspressen, som går i rute mellom Kristiansund og Trondheim, på Edøya fleire gonger dagleg.
Det tek vel halvannan time å kjøre bil frå Smøla til Kristiansund. Kystekspressen brukar 35 minutt til Kristiansund og kring 2,5 timar til Trondheim.
Næringsverksamheit
Ein stor del av arealet i Smøla kommune er lyng- og myrlandskap, men ein del av dette er vorte rydda til landbruk dei seinare åra, særleg til gulrotproduksjon. Kring 5 % av arealet er i dag jordbruksareal, og denne næringa står for 12 % av sysselsettinga. Fiskeri, fiskeoppdrett, fiskeforedling og relaterte verksamheiter utgjer kring 40 % av den samla sysselsettinga. Tidlegare var det òg stor mekanisk produksjon på «Tallmek», som produserte lastebilplan til dumparar produsert av «Moxy».
På vestsida av øya har Statkraft bygd Smøla vindmøllepark.[4] Da andre byggjetrinnet vart fullført i september 2005 var dette den største vindmølleparken i Europa. Dei alt i alt 68 turbinane har ein planlagt årsproduksjon på 450 GWh, noko som tilsvarar normalt forbruk for 20 000 husstandar. Vindmøllene er opp til 70 meter høge og har eit vengjespenn på opp til 80 meter.
Smøla kommune er i dag ein omstillingskommune. Hovudprosjektet vart sett i verk den 1.januar 2001 for en periode på inntil 6 år. I prosjektet Omstilling Smøla skal ein søkje “handlingsretta satsing for å forsøke en intensivert og samordnet bruk av tilgjengelige virkemiddel for å gi eksisterende næringsliv drahjelp til nødvendig omstilling/utvikling og nye næringsveier/-områder.”[5]
Turisme
Hovudsesongen for turister er juni–august, men perioden blir stadig utvida. I dag blir det drive fleire reiselivssenter på heilårsbasis. Smøla Havfiskesenter er ein av dei største aktørane på marknaden. Fleire mindre aktørar leiger ut rorbuer, og det er relativt enkelt å få leigd seg båt.
Jaktsesongen på rype er utvida på grunn av den rike bestanden. Veiholmen er det største fiskeværet sør for Lofoten. Det historiske spelet Fru Guri av Edøy blir oppsett på Edøya kvar sommer. Her står det òg ein kopi av Kulisteinen. Brattvær har eige sportsdykkarsenter.
Tusenårsstad
Tusenårsstaden i Smøla kommune er eit senter og eit område på Edøya. Prosjektet, som er kjent som Prosjekt 2006, er framleis i planleggingsfasen. Fornminna på tusenårsstaden har fått nye informasjonsskilt, og staden er òg ein del av «Nordsjøløypa». Senteret skal kanskje byggjast ut til å innehalde spelplass for spelet Fru Guri av Edøy, turistinformasjon og visingssenter for vindkraft. Prosjekt 2006 er eit samarbeid mellom Smøla kommune, Møre og Romsdal fylke og Statkraft.
Kjente smølværingar
- Ingar Knudtsen, forfattar
- Gudmund Restad, tidlegare stortingsrepresentant og finansminister
- Anders Talleraas, tidlegare stortingsrepresentant
Fotnotar
- ↑ Christoffer Oftedahl: Norges geologi. 2. utg. Trondheim (Tapir), 1981. ISBN 82-519-0446-3
- ↑ Håvard Gautneb: Høy-K dioritter og assosierte bergarter på sydlige Smøla arkipel, Møre og Romsdal. Cand.scient.-oppg., Universitetet i Bergen, 1987.
- ↑ http://www.hitra.kommune.no/Modules/article.aspx?ObjectType=Article&Article.ID=1439&Category.ID=659
- ↑ http://www.statkraft.no/pub/vindkraft/vindparker/Smola/index.asp
- ↑ http://www.omss.no